درمان ریشه دندان

با پیشرفت پوسیدگی دندان و تخریب بیش از حد تاج دندان به گونه ای که مغز دندان یا پالپ دندان آسیب دیده باشد نیاز به درمان ریشه دندان خواهیم داشت به طور معمول در چنین مواقعی آسیب پالپ دندان با تحریکات همچون درد همراه خواهد بود.

درمان ریشه دندان تحت عنوان درمان اندو دانتیک نیز شناخته می شود و یک روش درمانی در دندانپزشکی است که به از بین بردن و تخلیه عفونت دندان اشاره دارد. انجام این روش درمانی می تواند احتمال بروز عفونت های داخلی دندان در آینده را کاهش دهد و از آنجایی که این عمل مربوط به پالپ دندان می باشد و این بخش جز ریشه دندان هاست به این درمان اصطلاحا درمان ریشه گفته می شود.

اجزای اصلی دندان

دندان از دو بخش اصلی تشکیل شده است که عبارت است از:

تاج دندان

تاج همان بخش سفید رنگ دندان می باشد و این بخش از دندان قابل رویت و نمایان است.

ریشه دندان

ریشه دندان در استخوان فک قرار گرفته است و با چشم قابل رویت و مشاهده نخواهد بود. کانال هایی که در ریشه دندان قرار گرفته اند، در واقع یک فضای توخالی هستند، که جایگاه عروق خونی، عروق عصبی و سلول های پالپ می باشد. در حقیقت تنها بخش زنده دندان، بخش پالپ می باشد و بروز عفونت در آن می تواند سبب ایجاد درد شود. همچنین در صورت آنکه پوسیدگی دندان وارد این بخش شود نیاز به خارج کردن آن از کانال های ریشه و درمان ریشه دندان می باشد.

پالپ دندان در کانال های دندانی قرار گرفته است در صورت آنکه دچار عفونت و پوسیدگی شود نیاز به درمان فوری خواهد بود. در چنین مواقعی درمان به صورت خارج کردن محتویات داخل ریشه دندان، تمیز نمود، شکل دادن، گشاد کردن کانال جهت آماده سازی فضا برای پر کردن فضای داخل کانال با مواد جایگزین می باشد.

نقش باکتری های دهان حین پوسیدگی های دندانی

در فضای داخلی دهان تعداد زیادی باکتری های مفید و مضر وجود دارد که فلور میکروبی دهان را تشکیل می دهد و در شرایط طبیعی ضرری به ما نمی رساند. اما در صورت آنکه فردی در دهان خود یک حفره عمیق یا ترک خورده داشته باشد، همچنین یک دندان شکسته یا لق ناشی از بیماری های پریودنتال وجود داشته باشد، به طور معمول این فضا ها مناسبترین فضا برای فعالیت و آسیب باکتری ها می باشد.

در چنین شرایطی باکتری ها راهی به سمت پالپ و نفوذ به داخل ریشه دندان پیدا می کنند تا آن فضا را آلوده کنند در نهایت باکتری ها سبب از بین رفتن پالپ دندان می شود و اگر باکتری ها بتوانند به قسمت عمیق تر نفوذ کنند می توانند باعث شکل گیری عفونت در استخوان فک شود و عفونت سبب تضعیف استخوان، کاهش بافت استخوانی، تورم اطراف دندان و همچنین لقی دندان می شود.

مراحل درمان ریشه دندان

مراحل درمان ریشه دندان طی سه مرحله انجام می شود که تمامی این مراحل درمانی می تواند بین یک تا سه جلسه به طول انجامد.

تمیز کردن کانال ریشه دندان

در این مرحله دندانپزشک با استفاده از دستگاه چرخشی اقدام به حذف پوسیدگی از تاج دندان می کند، به صورتی که حفره دسترسی به کانال های ریشه کاملا تمیز و قابل دسترسی باشد و پس از آن با استفاده از ابزارهای همانند فایل ها می توان به صورتی دستی یا با استفاده از دستگاه های روتالی به صورت مکانیکی اقدام به تمیز نمودن کانال های ریشه دندان کرد. بدین ترتیب بخش مرده پالپ عفونی را از کانال ها خارج می کند.

پر کردن کانال های ریشه دندان

در این مرحله پس از خالی شدن کانال ها فضای داخلی آن تمیز و ضدعفونی می شود و همچنین کاملا شکل داده می شوند. سپس اقدام به مسدود کردن کانال های ریشه دندان می نماییم که با استفاده از سمان های مخصوص و موارد رزینی خاصی انجام می شود که در نهایت در رادیوگرافی قابل مشاهده خواهد بود.

پر کردن تاج دندان

سومین مرحله از درمان ریشه دندان مربوط به پر کردن تاج دندان می باشد. پس از مسدود کردن کانال های ریشه دندان اقدام به پر کردن حفره پوسیدگی به وسیله مواد ترمیمی می نماییم. در صورت آنکه دندان میزان زیادی از تاج دندان در اثر پوسیدگی از دست رفته باشد، ممکن است که اقدام به تهیه روکش برای دندان تحت معالجه ریشه صورت بگیرد.

به طور معمول استفاده از روکش برای دندان های که تحت درمان ریشه قرار گرفته اند، توصیه می شود زیرا دندان ها تاج زیادی را از دست داده اند و به تدریج پس از خروج پالپ دندان، دندان حالت خشک و شکننده پیدا می کند که احتمال دارد تحت شرایطی مانند جویدن دندان دچار ترک خوردگی و یا شکستگی شود.

روند درمان ریشه به چه صورت است؟

در طول درمان ریشه کانال های داخلی ریشه دندان پاکسازی می شوند و پس از آماده سازی، بافت عفونی به همراه بخشی از بافت عاج داخل ریشه ها با ابزارهای دستی و برقی پیشرفته خارج می شوند. در حالی که این بافت ها خارج می شوند، از شستشو دهنده های شیمیایی خاصی برای پاکسازی و میکروب ها به صورت متناوب استفاده می شود.

به منظور پیشگیری از نفوذ آلودگی میکروب ها به داخل کانال در هنگام فعالیت های دندانپزشکی و پس از درمان تمهیدات خاصی در نظر گرفته می شود. در نهایت داخل کانال های ریشه به صورت استاندارد به وسیله مواد کاملا پر می شوند و پرکردن کانال ها بایستی به درستی و محکم صورت بگیرد تا در برابر نفوذ آلودگی و میکروب ها مقاوم باشد و امکان نفوذ میکروب ها به کانال های ریشه وجود نداشته باشد.

پس از اتمام درمان ریشه بایستی دندان به وسیله یک ماده دائمی پر شود و در صورت نیاز به روکش آماده سازی های برای تهیه روکش انجام شود. فاصله درمان ریشه و ترمیم دندان نبایست به طول بیانجامد و حداکثر این فاصله بین دو هفته بایستی باشد.

در نهایت بگوییم، که بایستی توجه داشته باشید که بیشتر مراحل درمان ریشه بدون دید مستقیم تمام طول کانال انجام می شود و این درمان صرفا با اتکا به دانش و تجربه می باشد. همچنین درمان با کمک دستگاه های پیشرفته و رادیوگرافی صورت می گیرد، لذا درمان ریشه روندی پیچیده و حساس تلقی می شود.

درمان ریشه دندان دردناک نیست زیرا تحت بی حسی موضعی انجام می شود و زمانی که بی حسی دندان کامل باشد، هیچ وقت احساس درد نخواهید داشت ولی پس از درمان با اندک دردهای مواجه خواهید بود که طبیعی است و با استفاده از مصرف داروهای مسکن تجویز می توان آن را کنترل نمود.

علائم و نشانه های نیاز به درمان ریشه دندان

پالپ دندان در زیر تاج دندان تا ریشه دندان ادامه پیدا می کند و این بافت خمیری شکل و حاوی رگهای خونی و اعصاب است. این بافت به آسانی می تواند در اثر تماس با محیط بیرونی آلوده و دچار عفونت شوند. هنگامی که دندان دچار پوسیدگی و آسیب دیدگی شود و حفره ها و ترک های در دندان به وجود آید، باکتری ها می توانند به بخش های آسیب دیده وارد شوند و پالپ دندان را عفونی کنند.

در چنین مواقعی دندانپزشک تشخیص می دهد که فرد نیاز به درمان ریشه دندان دارد زیرا در چنین شرایطی با درمان های ساده همچون ترمیم دندان نمی توان اقدام به درمان نمود. در صورت آنکه دندان آسیب دیده به سرعت درمان نشود، باکتری ها می توانند یک نقطه عفونی ایجاد کنند و به مرور زمان سبب از بین رفتن دندان و عفونی شدن سایر قسمت های دندان شود.

در اثر این پدیده بافت استخوانی دندان ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد و می تواند سبب از بین رفتن کل دندان شود. بایستی بپذیریم دندان درد به معنای نیاز به درمان ریشه دندان نیست اما اگر وجود داشته باشد بایستی چند نشانه دیگر وجود داشته باشد تا مشخص شود که دندان نیاز به درمان ریشه دارد.

نشانه های که نشان می دهد فرد نیاز به درمان ریشه دندان دارد عبارت است از:

• وجود حفره وسیع یا شکستگی دندان
• احساس درد حین جویدن غذا یا فشار دادن دندان روی یکدیگر
• تورم یا حساسیت در نواحی اطراف لثه و دندان ها
• تورم بیش از حد در اطراف صورت و گردن
• آبسه یا وجود هر ضایعه دیگر در ناحیه لثه اطراف دندان (زائده ای مانند جوش یا تاول)
• حساسیت شدید یا درد دندان حین نوشیدن های گرم و سرد
• تیرگی و یا تغییر رنگ دندان

آیا درمان ریشه دندان درد دارد؟

یکی از ترس های بزرگی که مراجعین دندانپزشکی دارند، درد ناشی از درمان مشکلات دندانی است. در واقع درمان ریشه دندان توسط بهترین دندانپزشک انجام می شود و در صورت آنکه دندانپزشک مهارت کافی را داشته باشد و در تخصص خود حرفه ای و با تجربه باشد، با انجام یک بی حسی موضعی اقدام به درمان می نماید.

درمان ریشه دندان کاملا بدون درد است، اما در صورتی که دندان عفونت کرده باشد احتمال دارد درد بسیار خفیفی حین درمان وجود داشته باشد که این درد ناشی از عفونت بوده و ارتباطی با درمان نخواهد داشت.

گاها پیش می آید که پس از درمان ریشه دندان کمی احساس درد وجود خواهد داشت که این حس درد طبیعی بوده و با تجویز داروهای مسکن و ضدالتهاب می توان اقدام به تسکین درد نمود. همچنین در صورتی که دندان عفونت کرده باشد با تجویز پزشک مصرف آنتی بیوتیک به کاهش درد و بهبود عفونت کمک بسزایی می نماید.

روش های تشخیص درمان های دندانپزشکی

انجام رادیوگرافی دندان و استفاده از اشعه ایکس، تست ضربه، تست سرما و گرما، تست حفره، تست الکتریکی و بی حسی انتخابی می تواند به تشخیص مشکلات دندانی کمک نمایند. لازم به ذکر است که استفاده از تمامی این روش های تشخیصی ضرورتی ندارد و دندانپزشک بسته به نیاز اقدام به انجام هر یک از روش های تشخیصی جهت تشخیص قطعی درمان ریشه دندان یا سایر مشکلاتی دندانی نظیر: شناسایی جوش های مکرر در لثه، شناسایی تغییر رنگ دندان و نمایان شدن عصب های دندان می نماید.

چگونه تشخیص دهیم نیاز به درمان ریشه داریم؟

تشخیص دقیق نیاز به درمان ریشه بر عهده دندانپزشک می باشد. به طور معمول در صورتی که با علائمی همچون درد دندان خود به خود و درد های نبض دار و شدید مواجه هستید نیاز به درمان ریشه دندان خواهید داشت. همچنین معاینه، بررسی شرح حال و علائم بیمار، انجام روش ها و تست های تشخیصی همانند رادیوگرافی می تواند به تشخیص نیاز به درمان ریشه یا عدم نیاز کمک نماید.

درصد موفقیت درمان ریشه دندان چقدر است؟

به طور تقریبی می توان گفت درمان ریشه بیش از نود و پنج درصد موفقیت آمیز می باشد، ولی بسیاری از عوامل در موفقیت آن دخالت دارند که عبارت است از:

تاخیر در مراجعه و گسترش عفونت در داخل استخوان فک و بین ریشه دندان از عواملی است که می تواند به شدت درصد موفقیت را کاهش دهد. همچنین مهارت دندانپزشک، پیدا کردن تمامی کانال ها و پر کردن آن ها به صورت صحیح و استاندارد از عوامل دیگری هستند که در نتیجه موفقیت تاثیر می گذارند.

لذا با توجه به تمامی فعالیت ها در صورت آنکه تمامی کارهای دندانپزشکی به صورت کاملا استاندارد و صحیح انجام شده باشد، درمان ریشه دندان با درصد موفقیت همراه خواهد بود و به مدت طولانی دندان در دهان فرد باقی بماند.

میزان موفقیت درمان ریشه به چه عوامل بستگی دارد؟

میزان موفقیت درمان ریشه دندان در کودکان و بزرگسالان هر دو به میزان آسیب دیدگی دندان بستگی دارد. به هر حال برای دندانپزشک بسیار دشوار است که به کشیدن دندان رضایت بدهد و کشیدن دندان در آخرین مرحله درمان می باشد. اما خوشبختانه در حال حاضر شیوه های مختلفی برای درمان ریشه دندان وجود دارد که می تواند به حفظ دندان با اشکال مختلف کمک نماید.

لذا احتمال از دست دادن دندان بسیار کم است مگر آنکه میزان آسیب دیدگی به حدی شدید باشد یا دندان ترک خورده و شکسته باشد که در چنین زمان های اگر راهی برای درمان وجود نداشته باشد آخرین مرحله بدین صورت است که دندانپزشک اقدام به کشیدن دندان می نماید.

همچنین در صورتی که آبسه دندان بسیار پیشرفت کرده باشد و درمان به تاخیر افتاده باشد به طوری که ساختار دندان ضعیف شده و بافت پالپ دندان بسیار آسیب دیده باشد دندانپزشک روش های مختلفی درمانی را به کار می برد که در صورت آنکه هر کدام کارآمد نباشد در نهایت اقدام به کشیدن دندان می نماید.

سوالات متداول

درمان ریشه دندان طی چند جلسه انجام می شود؟

درمان ریشه دندان نیازمند یک جلسه کامل است اما گاهی اوقات به دلایل مختلف از جمله عفونی بودن پالپ دندان، احتمال دارد که معالجه ریشه دندان به جلسات دوم یا سوم نیاز داشته باشد.

آیا می توان به جای درمان ریشه اقدام به کشیدن دندان نمود؟

برخی از بیماران ترجیح می دهند به جای انجام درمان ریشه دندان اقدام به کشیدن دندان نمایند. در مواقعی که عفونت دندان بسیار شدید است، آسیبی که به دندان وارد می شود بسیار جدی خواهد بود و دندان قابل نگهداری نیست که در چنین شرایطی احتمال دارد دندانپزشک روش های درمانی را برای بیمار جایگزین درمان ریشه نماید.
اما قابل توجه است که کشیدن دندان می تواند سبب بروز مشکلات زیادی همچون کج شدن دندان های مجاور و مقابل به فضای بی دندانی شود. لذا بهتر است در چنین شرایطی سعی نمایید از روش های جایگزین استفاده نمایید.

کلام آخر

در نهایت بگوییم شما با انجام معاینات دوره ای و چکاپ های منظم دندانپزشکی می توانید مانع از پیشرفت مشکلات دهان و دندانی خود نظیر پوسیدگی دندان شوید. به گونه ای که پوسیدگی ها در مراحل اولیه با یک ترمیم ساده درمان می شوند و از پیشرفت پوسیدگی و از رسیدن آن به نواحی پالپ دندان جلوگیری می شود.

اما در صورتی که عدم توجه منجر به گسترش پوسیدگی به داخل پالپ دندان شود، باکتری ها در اثر نفوذ در پالپ دندان می تواند در این ناحیه عفونت ایجاد نماید. بدین ترتیب با علائمی همچون دردهای خود به خود و نبض دار، درد حین مصرف مواد غذایی و نوشیدنی های گرم و سرد، آبسه و تغییر رنگ نمایان شود. هر کدام از این علائم نشان دهنده نیاز به درمان روت کانال تراپی و درمان ریشه دندان می باشد.

به طور معمول درمان ریشه دندان تحت بی حسی موضعی انجام می شود و فرد حین درمان هیچ گونه دردی را احساس نخواهد کرد، اما پس از درمان ممکن است با درجاتی از خفیف تا شدید درد مواجه باشید که در چنین شرایطی با استفاده از مصرف مسکن ها، ضد التهاب ها، در صورت وجود عفونت مصرف آنتی بیوتیک ها می توان آن را کنترل نمود.